Амьдралын агшин бүрээс аз жаргалыг мэдэрье

 

Ургийн бичиг нь түүх соёлын ач холбогдолтойн зэрэгцээгээр удмын эрүүл мэндийн байдлыг мэдэх толь юм. Бие хүн үхэж үгүй болох авч хүний удмыг дамжуулан авч явдаг ген хэмээх гайхамшигт ертөнц ер мөхдөггүй мөнх ажээ. Чухамдаа хүний бие махбодийг бүтээгч эсийн дотор хромосом хэмээх биенцэр байдаг. Энэ биенцэрийн дотор ген орших бөгөөд ген үеэс үед үр хүүхдэд дамжин хадгалагдана. Эцэг эх хоёроос 50, 50 хувийн ген буюу адилхан хос 23 хромосомыг энэ тэнцүүгээр хүүхэд хадгалан төрөх бөгөөд хүний амьдралын үйл амжиллагаа нь түүний генийн сангийн шинж чанарт тулгуурлан явагддаг.

Өчигдөр охиноо цэцэрлэгээс нь авах гээд орсон чинь намайг харах ч сөхөөгүй бүжиглэж өгч байнаа. Үнэн инээдтэй. Багш нь өөрийнхөө сонсох дуртай дуунуудыг тавьсан бололтой. Ангид нь 80-д оны диско аянууд хангинаж өгч байна. ABBA, Boney M, Fancy, Ricchi e Poveri, Sandra гэх мэт... 

Хүүхдүүд тараад цөөхөн хэдэн хүүхэд үлдчихсэн, зарим нь ширээнийхээ ард суучихсан, ганц нэг нь тоглоомоор тоглоод газар суучихаж. Харин манай охин нэг охинтой хамт голд нь сарвайтал бүжиглэж өгч байдаг байгаа кк.

Цоглог хэмнэлтэй хөгжим сонсоод сэтгэл нь их хөөрсөн бололтой, яаж бүжиглэж байгаагаа ч мэдэх ухаан алга. Платьеныхаа хормойг дэрвийлгэж дороо эргэлдэж байна, үсэрч байна, тэгснээ газар өнхрөөд дээшээ харж хэвтээд дугуй унаж байгаа юм шиг хөлөө сарвалзуулж ч байх шиг хаха. Бүр ухаан алгаа.

Багш нь чанга дуудаж байж нэг юм намайг хараад гүйж ирэвшд кк. Нөгөө охины ээж бас надтай зэрэгцэж орж ирээд 2 бүжигчин охиныг авч, ангид болж байсан диског өндөрлүүлэв.

Гадаа нээх гоё хөвсийсөн цастай, дулаахан, ёстой гоё өглөө байнаа. Хэдэн жилийн өмнө Алматад нэг очиж үзэхэд яг ийм цастай, дулаахан, атаархмаар гоё уур амьсгалтай байж билээ. Өнөө өглөө гараад явж байхдаа Алматад очиж байснаа эргэж саналаашд. 

Охин өчигдөр орой усанд оруулах гэж байтал 20 цагийн үед унтчихсан. Тэгэхээр нь сэрээгээгүй тэр чигт нь унтуулаад, далимд нь ганц орой эрт унтая гэж бодоод 22 цагийн үед орондоо ороод л нам... Нээх гоё унтаж байсан чинь дуу хангинаад л байсан. Тэгсэн утас дуугарч байсныг ч ойлгохгүй мансуураад унтаж байналээшд. Дахиад л дуугараад байхаар нь арай гэж сэрээд утсаа авсан чинь охины аав... Ганц өдөр эрт унтаж сайхан амрах төлөвлөгөөг минь ингээд л нураачихаж байгаа байхгүй юу. Хэд дахин залгаваа, зүгээр. Нойрмоглоод юу ярьснаа ч санахгүй байнашд. Би очлоо шүү гээд байх шиг байсан. Би маргааш ажилтай унтаж амармаар байнашд гэхээр би маргааш ажилгүй юм чинь ч гэж байх шиг, сайхан гар шүү бас. Охинд хоол хийж өгсөн үү, чи ер нь хүүхдэд хоол хийж өгдөг үү, чи хүүхэд өлсгөөд байдаг юм биш биз дээ ч гэлүү нэг тиймэрхүү юм яриад загнаад байсныг бүүр түүрхэн санаж байна. Яагаад тийм юм яриад байсан юм болоо? Урьд өдөр нь ирчихээд өглөө намайг гараад талх, сүү аваад ороод  ирэх хооронд гэртээ харьж унтлаа гээд босоод явчихсан юм. Нээх тэнэг. Тэгээд намайг ямар хоол хийсэн бол гэж шалгаж байгаа царай нь юм байлгүй кк. Дуртай юм бол өөрөө ирээд охиндоо хоол хийж өгөх хэрэгтэйшд. Би тэрэн шиг хоол хийж чадах биш. За тэр ч яахав хайран сайхан нойрыг минь яйрин болгосонд нь л харамсаад байх юм кк. Нэг ч сэрэхгүй нам унтсан бол сайхан байхгүй юу. 

Хагас сайнд нээрээ Морин хуурын чуулгын концерт үзээд... Playing love 3 гээд. Гоё байлаа. Гоё хөгжим сонсож, эрч хүч авсан. Амьд тоглолт үзэхээр шал өөр байдаг юмаа. Нэг л тийм энергичный, их гоё мэдрэмж, таашаал өгдөг. Хөгжим, зурагтнаас бүр шал өөр байдаг юм. Зурагт радиогоор гоё хөгжим сонсоод уярдаг л даа. Гэхдээ яг хөгжимчид нь тоглож байхад хажууд нь байгаад сонсохоор бүр тэрнээс илүү их сэтгэл хөдөлж, огшиж уярдаг юм. Тэгэхээр яалтчгүй амьд хөгжмийн энерги гэж нэг юм байгаад байгаа юм даа. Магадгүй тоглож байгаа хүмүүсийн сэтгэл, хөгжмийн аялгуу хэмнэл, долгионтой нийлээд илүү их эрч хүч, энерги үүсгэдэг байхаа. Би болж л өгвөл амьд хөгжмийн концерт үзэх дуртай болчихоод байгаа. Болж өгвөл сардаа нэг удаа ийм тоглолт үзчихээд байвал стрессд бага өртөх магадлалтай гэж дүгнээд байгаашд.

Маша баавгай гар утсаар үзээд орой унтаж өгөхгүй, өглөө босож өгөхгүй ёстой ядаргаа болж байнаа. Өчигдөр орой утсаа цэнэглэж байна гээд орны хөлний тэнд байдаг залгуурт утсаа залгачихаад унтуулах санаатай байсан чинь шууд дэрээ орны хөлд аваачиж тавингуутаа утас бариад хэвтчихдэг байнашд. Боль гэхээр ёстой яагаад ч дийлдэхгүй байнаа. Өөрийнхөө хийнэ гэсэн юмыг заавал хийж байж сална. 

Одоо сүүлийн үед хувцас голоод балалж байна. Заавал дэрэвгэр хормойтой платье өмсөнө. Ангийнх нь охидууд бүгд тэгж байна. Дөнгөж 3 настай байж гангалахаа мэдээд байнашд. Гэрт бол байнга гоёлын платьетай байдаг болсон кк. Энгэр лүүгээ сүү тарагаа асгаж халтайчихаад л нэг л ганган платьетай охин л гүйгээд байна. Тапочки өмсөхгүй ботинк туфль өмсөнө гэж уурлаж байна. Энэ зун ч урьдных шигээ хамаагүй хувцас өмсгөөд аваад гарч болохоо болих бололтой кк. 

Өчигдөр сэтгүүл дээр гарах зургийг нь багш нь өгөөд... Нээх хөөрхөн гарсан байналээ. Орой гэрт очоод зургийг нь харж байснаа би: "Миний охины уруул нь яг аавынх нь, хамар нь харин ээжийнх нь юм шиг байнаа" гэсэн чинь "Үгүй энэ миний хамая, миний уюул за юу.  Энэ аавых биш. Ээжийн хамая энэйн" гэж уурлаад миний хамар луу заасаншд хахаха.
Гэснээс... Одоогоос 4 жилийн өмнө манай дүү хаалга онгойлгох гэж хүчтэй түлхээд унтлагын өрөөний хаалганы шилийг цуулчихсан юм. Тэгээд тэрнийгээ далдлах гээд сэтгүүл дээрээс нээх муухай будмал эмэгтэйн зураг аваад наачихсан байсан юм. Би тэрнийг харж цочоод, уурлаад кк... Тэгсэн "энэ болох уу?" гэснээ нөгөө урсан сэтгүүл дээрээсээ нэг хөөрхөн бяцхан балеринагийн зураг үзүүлэв. Тэр хөөрхөн охины зураг надад таалагдаад хаалган дээр наачихсан байсан юм.
Сүүлд охинтой болсон хойно нээх сонин, яагаад ч юм  тэр зураг надад охин дуудсан юм шиг санагдаад би найзууддаа ярьдаг байлаа. Зүгээр л надад тэгж санагдаад байдаг болохоор л дэмий юм ярьж байхгүй юу... Гэтэл өчигдөр охиныхоо зургийг хараад сууж байснаа би гэнэт аймаар гайхсаан. Миний охины зураг авахуулахдаа өмссөн хувцас нь, зогсож байгаа байдал нь яг тэр охин. Надад тэр зураг амилаад миний охин болчихсон юм шиг санагдсан. Магадгүй тэр зураг охиныг минь дуудсан гэдэг далд зөн совин үнэн байх магадлалтай ч юм шиг санагдсан шүү.

Олон улсын цирк ирсэн гэхээр нь охиндоо үзүүлье гэж бодоод ажил дээрээ яриад сууж байсан  юм. "Билет нь олдохгүй байгаа, шагаар 50000 хүрч байгаа гэнэ" гэсэн яриа бид хэдийн дунд өрнөөд сууж байсан чинь нөгөө өрөөнөөс манай нэг ажилтан орж ирээд "Манай дүү циркт ажилладаг, би аваад өгье" гээд... Тэгээд л ОК. Охины ажил ингээд л өөрөө бүтээд байдаг байхгүй юу. Хагас сайн өдрийн билет захиж авахуулаад...

Суудалгүй билет болохоор эрт очихгүй бол суудал олдохгүй шүү гэж хүмүүс захиад байхаар нь цагийн өмнө очлоо. Тэгсэн чинь 7 цагт эхлэх ёстой байхад 6 цагт цирк пиг дүүрэн болчихсон байгаа юм чинь... Манайхан нээрээ циркээр ёстой ангаж, цангачихсан байгаа юм байналэ. Аргагүйшд сүүлийн хэдэн жил цирк гэдэг юмыг бараг мартах шахаад байхад. 

Охин гэрээсээ гараад л унтчихсан. Цирк дээр оччихоод унтаад л байсан. Яанаа сэрээд уурлаад, уйлахвий гэж санаа зовоод сууж байсан чинь яг цирк эхлэнгүүт цочоод сэрсэнээ гайхаад... Ангайгаад томоотой суучихсан кк. Хамгийн эхэнд манай дээс тоглодог залуус гарч ирээд... Ямар ч хөдөлгөөнгүй сууж байгаад үзсэншд.

Цирк дотор циркийн нэмэгдэлтэй шаар, тоглоом зараад, тэрнээс нь бас авахгүй бол болохгүй байлаа. Зүгээр л нэг нарийхан урт шаар 1500 төгрөг, зурагтай бөмбөлөг 5000, гэрэлтдэг дохиур 2500 төгрөг гээд хажуугаар намайг шатаах юмнууд зөндөө явж байгаа юм чинь. За тэр ч яахав. 

Цирк үнэхээр гайхалтай байлаа. Охин гайхаж, миний сэтгэл хөдөлж... Бага насны дурсамж сэргээд, сэдрээд үргэлжлүүлээд Лениний музей, тэгээд дараа нь Ялалт кинотеатр ормоор санагдавшд кккк.

"Ойла цик үзцэн тэмээ? Алиачич шааяаа хагацан тэмээ" (2-лаа цирк үзсэн тиймээ? Алиалагч шаараа хагалчихсан тиймээ) гээд л яриад байгаа. Өнөө өглөө хүртэл босоод л тэгж ярьж байналээ. Цирк их л гоё сэтгэгдэл үлдээсэн бололтой.

Өчигдөр гадаа муухай болохоор нь гэрээсээ гарахгүй гэж бодоод сууж байсан чинь багш нь залгаад... Ангийнхаа хэдэн охины зургийг сэтгүүлийн нүүрэн дээр гаргана гэнээ. Хөлдөж үхэх шахан хүүхдээ тэврээд зургийн студи руу явлаа. Бөөн юм болж байж зургаа авахуулсан. Нэг жижигхэн охин зургаа авахуулахгүй гэж уйлаад... Гэхдээ ёстой хөөрхөн зураг авахуулсан. Одоо сэтгүүл дээр яаж гарахыг нь л харах үлдлээ.

Дүүгийн охин ирчихсэн чинь гэр байнга дэлбэрээстэй болчихлоо. Ёстой дэлбэлж өгөх юмаа. Манай охин арай ч тэгж талаар нэг хамаг юмаа тараадаггүй дээ. Ядаргаатай санагдаж байнашд сүүлдээ. Өөрийн эрхгүй ааш хөдлөөд байгаа юм чинь. Ядаж байхад би чинь их "сайхан ааштай" хүн шүү дээ кк. 

Хоёр жоохон хүүхэд нэг гэрт байх ч бас асуудалтай юм байна шүү. Харсан юмаа булаацалдаад л уйлалдчихна. Охины минь компьютер, дуулдаг ном зэргийг нь булаацалдаад сүйд болж байна.

Гэхдээ хамт тоглохоороо бас их хөөрхөөн. Дүүгийн охин хөгжимчин, бүжигчний хүүхэд гэсэндээ хөгжим сонсвуу үгүй юу толгойгоо дохиод л бөнжигнөөд л бүжиглээд эхэлнээ, ёстой хөөрхөн. Хөгжим сонссон бол тэгээд л өнгөрөө. Ойр орчинд нь юу болох хамаагүй бүжиглээд л бүжиглээд л... Манай охин бас дутахгүй бүжиглэж байнаа. 

Өчигдөр орой Dream TV-р Бонго ч билүү хүүхэлдэйгээ үзээд дагаад дуулж бүжиглээд сүйд боллоо манай хоёр. Платьеныхаа хормойг бариад л бүжиглэж өгч байнаа. Тэгснээ эргэлдээд л хормойгоо дэрвэхийг харж баясаад... Охидууд тэгээд платье өмсөхөөрөө цэцэг шиг, дуулаад бүжиглэхээрээ цэцэг дэлгэрч байгаа юм шиг болчих юмаа ккк. 

Гэснээс нээрээ хэд хоногийн өмнө охин Маша, баавгайгийн "Хит сезона" гэдэг ангийг нь гар утаснаас үзээд л байсан юм. Дууг нь аймаар чангалчихсан... Нэг харсан чинь яг рокер шиг толгойгоо савчуулаад бүжиглээд өгч байдаг байгаа. Яг Машагийн дарж байгаа гитарын аянд тааруулаад хахаха. Аймаар инээд хүрээд би түсхийтэл инээчихсэн чинь больчихсон ичээд... Үнэн хөгжилтэй.

Өчигдөр орой хамт ажиллаж байсан нэг бүсгүй тоглолт үзье гэж уриад...  Нэг зээлдэгч нь урилга өгсөн юм гэнээ. Сити дээд сургуулийн оюутнуудын тавьсан рок мюзикл. JesusChrist superstar гэдэг нэрийг нь харчаад жоохон голонгуй үзсэн чинь бас яахав ээ дажгүй л юм билээ. Дуунууд нь ямар ч гоё юм. 

Тоглолт үзээд гарч ирсэн чинь нээх гоё цас орж байхаар нь гэр хүртлээ буу халаад алхлаа. Өглөө цастай, дулаахан ёстой гоё байлаа. Өнөөдөр даарахгүй, бие жихүүцэхгүй аятайхан байх чинь.

Гэснээс өчигдөр орой гэнэт нэг багын найз руугаа яримаар санагдаад... Яриагүй нэлээн удсан юмаа. Тэгсэн өнөө гайхал чинь өөдөөс "Би дөнгөж төрчихөөд байж байна" гэж авдаг юм даа. "Юу вэ, тоглоод байгаа юм уу?" гэсэн чинь "Тоглоогүй ээ, охинтой болчихлоо. Өнөөдөр төрөөд одоо эмнэлэгт байна" гэнэ. Би бараг л шоконд орлоошд кк. Жирэмсэн гэдгээ ч хэлээгүй байсан болохоор аргагүйшдээ. Ёстой сайхан хэнэггүй гар хаха. "Бас дахиад л охин юмуу?" гэж хэлэнгүүтээ гэнэт санаа зовлоо. Хүүхдийн заяа гомдох байгаа даа, бурхан минь. 

Тэгснээ бас нэг багын найз руугаа бушуухан залгаад кк... Сонирхолтой мэдээ дуулгах гээд яарч байгаа юм чинь хаха. 

- Хүүе ээ, чи нэг сонин мэдээ сонссон уу?

- Ямар?

- Ойрд Баагийтай ярьсан уу?

- Аан. Саяхан ярьсан чинь декретээ авна ч гэх шиг сонин юм яриад, би гайхаад...

- Төрчихсөн байна гэнээ

- Хүүе ээ тийм үү? 

- Үнэн юм байна тээ, би сайн итгэж өгөхгүй л байна. 

- Харин тиймээ, би бас декрет гэхээр нь гайхаад. Тэгээд төрсөн нь үнэн юм уу? Ийм хурдан уу?

- Охинтой боллоо гэнээ

- Бас дахиад охин уу? гээд манай нөгөө найз голохнээ шууд хүний хүүхдийг кк. 

- За боль боль, битгий тэгж хэл, би бас тэгээд хэлчихлээ балай юм шиг.

- Харин тиймээ

Нэг иймэрхүү яриа бид 2-н дунд болоод... Хөөрхий шинээр хорвоод мэндэлсэн хүний үрийн хүйсийг голж тэнэгтдэг гэж байнашд. Дандаа хүүтэй байснаас дандаа охинтой байсан нь хамаагүй дээр л дээ. Яахав манай хүний санаа нэг хүүтэй болох л санаатай байсан байх. Охидууд томроод ирэхээрээ халамжтай юм чинь яадаг юм дандаа охинтой болоход кк. Шинэхэн цастай хамт ирж байгаа шинэ хүн гэртээ аз жаргал, сайн сайхан бүхнийг авчирнаа.

Даараад байгаа юм уу, халуураад байгаа юм уу? Мэдэхгүй ээ, хамаг бие арзайгаад, жихүүцээд нэг л биш... Ажлаа хийж чадахгүй, бээвийгээд сууж байна би кк. Манай өрөө угаасаа өглөөгүүр сэрүүхэн байдаг юм. Өнөөдөр гадаа бүрхэг бүр ч онцгүй байнаа. 

Хэд хоногийн өмнө охин намайг халууруулж тоглоод байсан, тэр нь биелэх гээд байгаа юм биш дээ? За за муу ёр. Түй түй түй...

"Ээжээ халууяадын" (ээж халуураад байна) гээд халууны шил бариад л над руу гүйгээд ирнэ. 

- Хөөе тайван байгаарай, би халуураагүй зүгээр байна шүү гэхээр:

- Гүү, чи халуучийн (үгүй чи халуурч байна) гээд л халууны шилээ миний суга руу шургуулчихаад нүд нь гэрэлтээд л нүүрэнд нь дүүрэн инээмсэглэл тодроод бөөн баяр баясгалан намайг хараад халууны шилний сигнал дуугарахыг хүлээгээд суучихаж байгаа юм чинь хаха.

Хэд дахин миний халууныг хэмжив. 

Өнгөрсөн амралтын өдрөөр дүү охинтойгоо ирсэн юм. Ой 7 сартай охин... Тэгсэн манай 2 нийлэнгүүтээ гэрийг минь нураах шахдаг байнашд. Ганц ганцаараа байхдаа гайгүй байдаг хүүхдүүд чинь нийлэхээрээ онгироод бүр аймаар сахилгагүйтдэг юм байна. Обой, орны толгой, хөргөгч гээд зургийн харандаа гарч болох юу л байна бүгдээрэн дээр нь өнгийн харандаагаар сараачиж өгсөн. Ёстой балай. Араас нь мөшгиж явж арчиж байснаа сүүлдээ залхуу хүрээд орхисон. 

Өчигдөр цэцэрлэгээсээ ирээд дүүгийнхээ сараачсаныг олж харчихаад "энд бас баба болчиж" гээд л алчуур бариад арчиж яваа харагдсан. Арчих ч гэж дээ кк. Алчуураар дээгүүр нь хөнгөхөн илээд л явж байгаа юм чинь. Хамт байхдаа нийлж сараачаад байсан байж, ганцаараа болонгуутаа нээх худлаа номын царайлж гэнэ. 

Орой унтаж өгөхгүй, өглөө босож өгөхгүй, ойрд бид 2-н асуудал маш хурцадмал байдалтай байгаа хахаха. Унтах болохоор л "номоо унший" гээд ном бариад хэвтчихнэ. Тэгснээ "чи надаа үлэг яжь өг" (чи надад үлгэр ярьж өг) гээд шалаад хэвтчихнэ. Тэгээд би нөгөө номыг нь уншиж өгнө. Толгой дохиод л дуулгавартай нь аргагүй сонсож байгаад нэг юм унтах юм. Нэг нь үлгэр ярьсан болж, нөгөө нь сонссон болж байтал цаг их оройтчих юм. Тэгээд өглөө нэг нь босгох гэж, нөгөө нь босох гэж бөөн хэрүүл болж байгаа юм чинь кк. Эрт унтуулж, эрт босгож л хэвшүүлмээр байх юм.