Сүүлийн жилүүдэд цагаан сар дөхөхөөр нэг л гунигтай. Ерөөс бодоод байхад би энэ баяраар тэгтлээ догдолж үзээгүй ч юм шиг.
Энэ баярыг хамгийн анх малчдын баяр гэж мэддэг байлаа. 1 билүү 2-р ангид байхад санагдаж байна. Нэг өдөр хичээлээсээ тараад ирэхэд манай бага ах “өнөөдөр заавал бууз хийх ёстой өдөр гэсэн, аав мах татаад, гурилаа зуураад хүлээж байгаарай гэсэн” гээд мах татаад сууж байсан юм. Тэгтэл орой боллоо, аав ээж 2 хоёулаа ирдэггүй. Би өлсөөд, ахаасаа хоол нэхэж уурлаад... Тэгээд ах маань өөрөө бууз хийхээр болоод, махаа амталж мэдэхгүй ямар ч давс, сонгиногүй бууз хийчихэж билээ. Тухайн үед ах маань бас л сургуулийн хүүхэд л байсан юм болохоор аргачгүй биз. Бууз чимхэж сурсан байсан нь их юм гэж бодогдоод байдаг юм, одоо бодохоор. Тэгээд орой нь аав, ээж 2 ирээд бөөн инээдэм болж байж билээ. Миний хамгийн анхны цагаан сарын дурсамж бол амтлагчгүй, зүгээр л мах, гурилаар хийсэн буузаар дурсамж болон үлдсэн юм. Саяхан Б.Цэнддоо гуайн нийтлэлээс социализмын жилүүдэд шинийн 1-ний өдөр хүмүүсийг зориуд ажил ихтэй байлгаж, шинэлүүлдэггүй байсан гэж уншаад, тэр өдөр бас л тийм шалтгаанаар аав, ээж 2 маань ажлаасаа оройтсон юм байна гэж бодоод байгаа. Гэхдээ л монгол хүмүүс юм болохоор ядахнаа л буузаа хийж идээд энэ өдрийг өнгөрөөдөг байсан юм байна л даа.
Дараа дараагийн малчдын баяруудыг би одоо санадаггүй юм. Бодвол бас л буузаа хийж идсэн болоод л ёслоод өнгөрөөж байсан байлгүй.
Хэдэн жилийн дараа ардчилал, ил тод байдал, олон ургальч үзэл, өөрчлөн байгуулалт гээд л үг хэллэг бидний ярианд ороод ирсэн. Гэхдээ цагаан сарыг албан ёсоор тэмдэглэх тухай зарлиг арай л гараагүй байлаа. Гэвч энэ баяр Монгол түмний баяр гэдэг нь яригдаж эхлээд, хүмүүс нууж хаалгүйгээр шинэлж эхэллээ. Яг энэ үеийн баяр бас л одоо болтол мартагддаггүй юм. Тэр өдөр шинийн 1 юмуу 2 байсан. Ангийн бүх хөвгүүд гэнэт бүгд том том монгол дээл өмсөөд ангид пархийтэл орж ирээд... Тэд нарт ямар юмных нь дээл байдгийн, бодвол аав нарынх нь дээл байсан байлгүй. Тэгээд бүгдээрээ ар талын партнууд дээр буруу харж суугаад хөзөр тоглоод эхэлж билээ. Хичээл орж байсан багш нар яаж ч чадахгүй, юу ч гэж хэлээд дийлэхгүй цөхрөөд сууж байсан юм. Тэр үед ардчилал нэрийн доор нийгэмд эмх замбараагүй байдал бий болж эхлээд байсан юм. Манай ангийн хөвгүүд ч жоохон хүүхдүүд байсан болохоор бас л буруу ойлголттой, ардчилсан нийгэмд хүн юу дуртайгаа хийх ёстой гэж ойлгоод нэг өдөр тэгж бужигнуулж билээ.
Сүүлд бүх нийтээрээ цагаан сар тэмдэглэдэг болоход аав, ээж 2 маань ч тэтгэвэртээ гарч таарсан. Энэ баярыг бөөн баяр болон тэмдэглэдэг байлаа. Харин би л ганцаараа цухалддаг байлаа. Бэлтгэл ажил гэж бараг сарын өмнөөс эхэлнэ. Бэлэг цуглуулах, бууз хийх гээд л ... Дараа нь баярын хэдэн өдөр тогоо, шанага барих ажил над дээр... Ёстой төвөгтэй санагддаг байсан. Одоо эргээд бодохоор тэр 2-ынхоо ганц баярыг нь төвөгшөөгөөд, ядарлаа гэж уурлаад, нүгэл үйлдчихсэн юм шиг санагдаад сэтгэл өвдөөд байдаг юмаа. Тэр 2-ын баярлахыг нь ч үл анзааран өөрийгөө бодон цухалддаг байсан гэж бодохоор, одоо харамсаад байх юмаа, үнэхээр тэнэг байж дээ.
Яаж хөөрч, баярладаг байсан нь одоо ч нүдэнд харагдаад байна. Хүн болгонд гоё бэлэг авах гэж хичээнэ. Бэлгэнд хамаг анхаарлаа хандуулдаг байсан. Хүмүүст, ялангуяа хүүхдүүдэд бэлэг өгч баярлуулна гэж бодохоороо л өөрсдөө их баярладаг байсан юм шиг байгаа юм. Ах, эгчийн хүүхдүүд цагаан сар дөхөхөөр эмээ, өвөөдөө бэлгээ захиална. Нөгөө хэдийн захисан бэлгийг заавал авч өгнө гээд л, тэгээд би бэлгийг нь авах гээд л хайгаад явна. Яг захисан бэлгийг нь олж аваад л санаа нь амраад сууна. За тэгээд баяр болоод хүмүүс золгох гээд ирэхээр бөөн хөл хөөрцөг болно. Энэ өдрүүдэд л өөрсдийг нь зорьж хүмүүс ирдэг байсан болохоор баярлах нь аргачгүй биз дээ.
Манай 2-ыг бурхан болсны дараахь цагаан сар... Хэцүү байсан. Хоосон оргиод... Юу ч гэж хэлмээр юм бэ дээ.
Энэ өдрүүдэд л ээж аавыгаа сайн баярлуулаарай гэж хүмүүст захимаар байдаг юм.
Энэ баярыг хамгийн анх малчдын баяр гэж мэддэг байлаа. 1 билүү 2-р ангид байхад санагдаж байна. Нэг өдөр хичээлээсээ тараад ирэхэд манай бага ах “өнөөдөр заавал бууз хийх ёстой өдөр гэсэн, аав мах татаад, гурилаа зуураад хүлээж байгаарай гэсэн” гээд мах татаад сууж байсан юм. Тэгтэл орой боллоо, аав ээж 2 хоёулаа ирдэггүй. Би өлсөөд, ахаасаа хоол нэхэж уурлаад... Тэгээд ах маань өөрөө бууз хийхээр болоод, махаа амталж мэдэхгүй ямар ч давс, сонгиногүй бууз хийчихэж билээ. Тухайн үед ах маань бас л сургуулийн хүүхэд л байсан юм болохоор аргачгүй биз. Бууз чимхэж сурсан байсан нь их юм гэж бодогдоод байдаг юм, одоо бодохоор. Тэгээд орой нь аав, ээж 2 ирээд бөөн инээдэм болж байж билээ. Миний хамгийн анхны цагаан сарын дурсамж бол амтлагчгүй, зүгээр л мах, гурилаар хийсэн буузаар дурсамж болон үлдсэн юм. Саяхан Б.Цэнддоо гуайн нийтлэлээс социализмын жилүүдэд шинийн 1-ний өдөр хүмүүсийг зориуд ажил ихтэй байлгаж, шинэлүүлдэггүй байсан гэж уншаад, тэр өдөр бас л тийм шалтгаанаар аав, ээж 2 маань ажлаасаа оройтсон юм байна гэж бодоод байгаа. Гэхдээ л монгол хүмүүс юм болохоор ядахнаа л буузаа хийж идээд энэ өдрийг өнгөрөөдөг байсан юм байна л даа.
Дараа дараагийн малчдын баяруудыг би одоо санадаггүй юм. Бодвол бас л буузаа хийж идсэн болоод л ёслоод өнгөрөөж байсан байлгүй.
Хэдэн жилийн дараа ардчилал, ил тод байдал, олон ургальч үзэл, өөрчлөн байгуулалт гээд л үг хэллэг бидний ярианд ороод ирсэн. Гэхдээ цагаан сарыг албан ёсоор тэмдэглэх тухай зарлиг арай л гараагүй байлаа. Гэвч энэ баяр Монгол түмний баяр гэдэг нь яригдаж эхлээд, хүмүүс нууж хаалгүйгээр шинэлж эхэллээ. Яг энэ үеийн баяр бас л одоо болтол мартагддаггүй юм. Тэр өдөр шинийн 1 юмуу 2 байсан. Ангийн бүх хөвгүүд гэнэт бүгд том том монгол дээл өмсөөд ангид пархийтэл орж ирээд... Тэд нарт ямар юмных нь дээл байдгийн, бодвол аав нарынх нь дээл байсан байлгүй. Тэгээд бүгдээрээ ар талын партнууд дээр буруу харж суугаад хөзөр тоглоод эхэлж билээ. Хичээл орж байсан багш нар яаж ч чадахгүй, юу ч гэж хэлээд дийлэхгүй цөхрөөд сууж байсан юм. Тэр үед ардчилал нэрийн доор нийгэмд эмх замбараагүй байдал бий болж эхлээд байсан юм. Манай ангийн хөвгүүд ч жоохон хүүхдүүд байсан болохоор бас л буруу ойлголттой, ардчилсан нийгэмд хүн юу дуртайгаа хийх ёстой гэж ойлгоод нэг өдөр тэгж бужигнуулж билээ.
Сүүлд бүх нийтээрээ цагаан сар тэмдэглэдэг болоход аав, ээж 2 маань ч тэтгэвэртээ гарч таарсан. Энэ баярыг бөөн баяр болон тэмдэглэдэг байлаа. Харин би л ганцаараа цухалддаг байлаа. Бэлтгэл ажил гэж бараг сарын өмнөөс эхэлнэ. Бэлэг цуглуулах, бууз хийх гээд л ... Дараа нь баярын хэдэн өдөр тогоо, шанага барих ажил над дээр... Ёстой төвөгтэй санагддаг байсан. Одоо эргээд бодохоор тэр 2-ынхоо ганц баярыг нь төвөгшөөгөөд, ядарлаа гэж уурлаад, нүгэл үйлдчихсэн юм шиг санагдаад сэтгэл өвдөөд байдаг юмаа. Тэр 2-ын баярлахыг нь ч үл анзааран өөрийгөө бодон цухалддаг байсан гэж бодохоор, одоо харамсаад байх юмаа, үнэхээр тэнэг байж дээ.
Яаж хөөрч, баярладаг байсан нь одоо ч нүдэнд харагдаад байна. Хүн болгонд гоё бэлэг авах гэж хичээнэ. Бэлгэнд хамаг анхаарлаа хандуулдаг байсан. Хүмүүст, ялангуяа хүүхдүүдэд бэлэг өгч баярлуулна гэж бодохоороо л өөрсдөө их баярладаг байсан юм шиг байгаа юм. Ах, эгчийн хүүхдүүд цагаан сар дөхөхөөр эмээ, өвөөдөө бэлгээ захиална. Нөгөө хэдийн захисан бэлгийг заавал авч өгнө гээд л, тэгээд би бэлгийг нь авах гээд л хайгаад явна. Яг захисан бэлгийг нь олж аваад л санаа нь амраад сууна. За тэгээд баяр болоод хүмүүс золгох гээд ирэхээр бөөн хөл хөөрцөг болно. Энэ өдрүүдэд л өөрсдийг нь зорьж хүмүүс ирдэг байсан болохоор баярлах нь аргачгүй биз дээ.
Манай 2-ыг бурхан болсны дараахь цагаан сар... Хэцүү байсан. Хоосон оргиод... Юу ч гэж хэлмээр юм бэ дээ.
Энэ өдрүүдэд л ээж аавыгаа сайн баярлуулаарай гэж хүмүүст захимаар байдаг юм.
Дээрхийг би 2008 оны цагаан сарын өмнө бичиж байсан юмаа. Нэг өдөр нээх гуниг төрөөд ингэж бичиж байсын. Гэхдээ одоо сүүлийн 2 жилд цагаан сараар арай гайгүй байдаг болсон л доо. Цаг хугацаа бүхнийг эмчилдэг гэдэг. Охинтой болсноосоо хойш цагаан сараар арай дээр байдаг болсон. Гэхдээ яг битүүн, шинийн 1-нд ч бас эвгүй шүү.
0 Сэтгэгдэл:
Post a Comment